تغذیه صحیح و مدیریت غذایی نقش کلیدی در حفظ سلامت و درمان بیماری‌ها دارد. در حالی که عواملی مانند محیط زیست و سرعت زندگی خارج از کنترل ما هستند، انتخاب غذا کاملاً قابل برنامه‌ریزی است. بر اساس نظرات دانشمندانی مانند دکتر سید جلال مصطفوی کاشانی، بسیاری از بیماری‌ها تنها با رژیم غذایی مناسب و روان‌درمانی قابل درمان هستند.
از دیدگاه حكما، غذاها علاوه بر این‌كه انرژی لازم برای حرکت و سوخت و ساز و ترمیم بافت‌ها را تأمین می‌کنند، بر کل بدن و همچنین اعضای مختلف آن اثرات مثبت یا منفی از خود به جای می‌گذارند و جسم و روان شخص را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
غذا درمانی مهم‌ترین راهکار یک پزشک در درمان بیماری‌هاست و شامل دو اصل مهم می‌باشد:
الف) قانون کاهش غذا
ب) قانون رعایت سردی و گرمی غذا
1. قانون کاهش غذا
کاهش مصرف غذا یکی از روش‌های مؤثر در بهبود بیماری‌ها، به‌خصوص بیماری‌های التهابی مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و گاستروانتریت است. کاهش غذا باعث کاهش التهاب، افزایش فرآیند اتوفاژی (پاکسازی داخل سلولی) و تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
- مطالعات علمی :
- در یک مطالعه روی موش‌ها، کاهش 30 درصدی کالری دریافتی باعث کاهش 50 درصدی التهاب شد.
- در بیماران مبتلا به سیاتالژی مزمن، رژیم کالری پایین منجر به کاهش 35 درصدی درد و 40 درصدی ناتوانی شد.
- کاهش غذا در پیشگیری و درمان سرطان، تعدیل سیستم ایمنی و بهبود علائم افسردگی و بیماری‌های عصبی مؤثر است.
نکته : این روش برای افراد قوی و انرژیک مناسب است، اما در بیماران ضعیف باید با احتیاط انجام شود.
2. قانون رعایت سردی و گرمی غذا
در طب سنتی ایرانی، غذاها بر اساس مزاج سرد و گرم طبقه‌بندی می‌شوند که بر عملکرد سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارند.
- مزاج گرم : افزایش متابولیسم، فعالیت سیستم سمپاتیک و هورمون‌های تیروئیدی.
- مزاج سرد : کاهش متابولیسم و فعالیت سیستم‌های بدن.
مطالعات علمی :
- مصرف عصاره آویشن (گرم مزاج): افزایش متابولیسم پایه، ضربان قلب و دمای بدن.
- مصرف سماق (سرد مزاج): کاهش متابولیسم و دمای بدن.
- مصرف فلفل قرمز (گرم مزاج): کاهش وزن از طریق فعال‌سازی سیستم سمپاتیک.
طبقه‌بندی بیماری‌ها :
نکتۀ سوم و مهم اینکه در طب ایرانی بیماری‌ها نیز به دو دستۀ بیماری‌های گرم و بیماری‌های سرد تقسیم می‌شوند. در همین راستا پزشک باید به‌صورت کوتاه مدت (معمولاً دو هفته) غذاهای مصرفی فرد را منحصراً از رژیم غذایی مخالف بیماری انتخاب کند.
- بیماری‌های سرد : مانند سینوزیت مزمن و ریفلاکس معده (GERD). درمان با رژیم غذایی گرم.
- بیماری‌های گرم : مانند کهیر. درمان با رژیم غذایی سرد.
نتیجه‌گیری
مدیریت غذایی با رعایت اصول کاهش غذا و رعایت سردی و گرمی غذا می‌تواند به حفظ سلامت و تعادل درونی بدن کمک کند. این رویکرد نه تنها به پیشگیری از بیماری‌ها، بلکه به بهبود کیفیت زندگی نیز منجر می‌شود. با توجه به طبیعت و مزاج خود و نوع بیماری، می‌توان از غذاهای مناسب برای درمان و پیشگیری استفاده کرد.
